Η διατροφή δεν είναι μόνο ένας συνδυασμός θρεπτικών συστατικών, θερμίδων και διατροφικών επιλογών. Είναι μια εμπειρία βαθιά ανθρώπινη, φορτισμένη με συναισθήματα, επηρεασμένη από τις καθημερινές συνήθειες και διαμορφωμένη μέσα από τους οικογενειακούς κανόνες και τις ισορροπίες.

Η σχέση που καλλιεργούν τα παιδιά με το φαγητό δεν ξεκινά από τα βιβλία ή τις οδηγίες ενός ειδικού, αλλά από το ίδιο του το σπίτι – και συγκεκριμένα, από το οικογενειακό τραπέζι, όπου για πρώτη φορά το φαγητό συναντά τη φροντίδα, την επικοινωνία και την οικειότητα.

Όταν το τραπέζι γίνεται χώρος υποστήριξης, ασφάλειας και αυτονομίας, τότε το φαγητό αποκτά θετικό πρόσημο για τα παιδιά – και αυτή η θετική σχέση μπορεί να διαρκέσει μια ολόκληρη ζωή.

Η δημιουργία ενός υποστηρικτικού και θετικού περιβάλλοντος γύρω από το φαγητό στο σπίτι βασίζεται στην ισορροπία ανάμεσα στον σεβασμό προς τις ανάγκες των παιδιών και στη σωστή καθοδήγηση από τους ενήλικες. Είναι μια διαδικασία που καλλιεργείται μέσα από τη συνέπεια, την ενσυναίσθηση και την καθημερινή αλληλεπίδραση.

Πώς μπορώ να δημιουργήσω ένα υποστηρικτικό και θετικό περιβάλλον;

1. Το τραπέζι δεν είναι σημείο για διαπληκτισμούς

Πολλοί γονείς αναφέρουν πως η ώρα του φαγητού καταλήγει σε διαμάχες. Το παιδί δεν τρώει «αρκετά», διαλέγει μόνο συγκεκριμένες τροφές, ή αρνείται να καθίσει στο τραπέζι. Όμως, οι εντάσεις και η πίεση συχνά δημιουργούν αρνητική συσχέτιση με το φαγητό, προκαλώντας άγχος και αντιδραστικές συμπεριφορές.

Τι μπορείς να κάνεις:

• Εδραίωσε μια ρουτίνα – ίδιος χώρος, ίδιες ώρες, οικογενειακή παρουσία.
• Δώσε σημασία στην επικοινωνία. Στο τραπέζι μπορεί να μοιραστεί η εμπειρία της ημέρας, να υπάρξει χαλάρωση και σύνδεση μεταξύ των μελών της οικογένειας.
• Μείνε ψύχραιμος αν το παιδί αρνηθεί το φαγητό. Απόφυγε το να το πάρεις προσωπικά ή να προσπαθήσεις να επιβληθείς.

Οι ψυχολόγοι στην παιδική διατροφή τονίζουν πως «το περιβάλλον στο τραπέζι είναι εξίσου σημαντικό με το τι βρίσκεται στο πιάτο».

2. Απόφυγε προστακτικές φράσεις

Εξήγησε στα παιδιά πως το σώμα μας «μιλάει» και πως πρέπει να «ακούμε» τα σημάδια πείνας ή κορεσμού που μας στέλνει. Απόφυγε να χρησιμοποιείς φράσεις που προστάζουν όπως «Θα το φας όλο» και προσπάθησε να θέσεις σαφή όρια. Αν για παράδειγμα παρατηρείς πως το παιδί σταματάει το φαγητό για να πάρει γλυκό, ξεκαθάρισε πως το γλυκό είναι για το Σαββατοκύριακο.

Επιπλέον, έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά που πιέζονται να φάνε συγκεκριμένες ποσότητες τείνουν να έχουν μειωμένη ικανότητα να ρυθμίζουν την πρόσληψη τροφής με βάση τις ανάγκες του σώματός τους.

3. Υιοθέτησε το μοντέλο «κατανομής ευθύνης»

Το μοντέλο της Ellyn Satter, γνωστό ως Division of Responsibility, προτείνει ξεκάθαρους ρόλους για γονείς και παιδιά:

• Ο γονιός είναι υπεύθυνος για το τι, πότε και πού προσφέρεται το φαγητό.
• Το παιδί αποφασίζει αν και πόσο θα φάει.

Αυτό το μοντέλο χτίζει εμπιστοσύνη στο παιδί, αποφεύγοντας τις διαπραγματεύσεις και τους εκβιασμούς γύρω από το φαγητό.

Παράδειγμα: Ο γονιός προσφέρει για βραδινό κοτόπουλο, λαχανικά και ψωμί. Αν το παιδί επιλέξει να φάει μόνο ψωμί και λίγα λαχανικά, αυτό είναι αποδεκτό. Στο επόμενο γεύμα θα υπάρξει ξανά προσφορά ισορροπημένου γεύματος χωρίς πίεση.

4. Ενίσχυσε τη διαισθητική διατροφή στα παιδιά από μικρή ηλικία

Η διαισθητική διατροφή (intuitive eating) είναι μια προσέγγιση που βασίζεται στο να ακούμε το σώμα μας και να εμπιστευόμαστε τα σήματα πείνας και κορεσμού που μας στέλνει. Ενώ συχνά τη συναντάμε σε ενήλικες που επιδιώκουν να αποκαταστήσουν τη σχέση τους με το φαγητό, στην πραγματικότητα τα παιδιά έχουν εκ φύσεως την ικανότητα να αναγνωρίζουν πότε πεινούν και πότε χορταίνουν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως ένα μωρό σταματά να θηλάζει ή να πίνει γάλα όταν χορτάσει. Όσο μεγαλώνουν, όμως, οι εξωτερικές παρεμβάσεις μπορούν να διαστρεβλώσουν αυτήν την ικανότητα.

Παράγοντες που αλλοιώνουν την έμφυτη διαισθητικότητα των παιδιών:

• Η πίεση να τελειώσουν το πιάτο τους, ακόμα κι αν έχουν χορτάσει.
• Το φαγητό ως αμοιβή ή τιμωρία όπως: «Αν φας τα λαχανικά σου, θα πάρεις παγωτό», «Αν δεν το φας όλο, δεν θα πας βόλτα».
• Η κριτική για τις ποσότητες που καταναλώνουν («Πάλι πεινάς;», «Αυτό ήταν πολύ λίγο για την ηλικία σου»).
• Η συναισθηματική χρήση του φαγητού, π.χ. «Φάε κάτι να νιώσεις καλύτερα».

Όλοι αυτοί οι παράγοντες αποσυνδέουν το παιδί από το εσωτερικό του διαισθητικό σύστημα καθοδήγησης και το ωθούν να τρώει με βάση εξωτερικά ερεθίσματα (π.χ. ρολόι, συναισθηματική κατάσταση, προσδοκίες άλλων).

Διαισθητική διατροφή στα παιδιά

Αν και οι 10 αρχές απευθύνονται σε ενήλικες, πολλές από αυτές μπορούν να προσαρμοστούν και στην παιδική ηλικία. Ενδεικτικά:

• Ακούω τα σήματα πείνας μου: Επιτρέπουμε στο παιδί να ξεκινήσει ή να σταματήσει το φαγητό ανάλογα με το πώς αισθάνεται.
• Τρώω χωρίς ενοχές: Δεν χαρακτηρίζουμε τις τροφές ως «καλές» ή «κακές», αλλά ως θρεπτικές ή απολαυστικές.
• Αναγνωρίζω τον κορεσμό μου: Ενθαρρύνουμε φράσεις όπως «χόρτασα», ακόμα κι αν το παιδί έχει αφήσει φαγητό στο πιάτο.
• Δίνω αξία στην απόλαυση του φαγητού: Δεν είναι μόνο το τι τρώμε, αλλά και το πώς. Η ατμόσφαιρα, η όψη και η διάθεση μετρούν.
• Αποσυνδέω το φαγητό από το συναίσθημα: Αν το παιδί ζητά φαγητό ενώ δεν φαίνεται πεινασμένο, ρωτάμε απαλά: «Νιώθεις στεναχωρημένος; Μήπως χρειάζεσαι μια αγκαλιά ή να παίξουμε μαζί;»

Πρακτικοί τρόποι για να ενισχύσεις τη διαισθητική διατροφή στα παιδιά:

• Ρώτα το παιδί πώς νιώθει το στομάχι του πριν και μετά το φαγητό. (π.χ. «Νιώθεις άδειο ή γεμάτο;»)
• Κάνε παρατηρήσεις αντί για αξιολογήσεις: «Βλέπω ότι σταμάτησες να τρως. Μάλλον χόρτασες!» αντί για «Μόνο αυτό έφαγες;»
• Μίλα στα θετικά για όλα τα φαγητά: Αντί για «μη φας πολλά γλυκά», προτίμησε: «Τα γλυκά είναι για να τα απολαμβάνουμε κάποιες φορές, αλλά το σώμα μας χρειάζεται και άλλες τροφές για να νιώθει δυνατό.»

Πώς ωφελεί η διαισθητική διατροφή τα παιδιά μακροπρόθεσμα;

Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά που ενθαρρύνονται να τρώνε διαισθητικά:

• Έχουν καλύτερη ρύθμιση βάρους.
• Αντιμετωπίζουν μειωμένο κίνδυνο για εμφάνιση διατροφικών διαταραχών στην εφηβεία.
• Έχουν υγιέστερη εικόνα σώματος και λιγότερο άγχος γύρω από το φαγητό.
• Μαθαίνουν να σέβονται τις ανάγκες του σώματός τους, κάτι που μεταφέρεται και σε άλλους τομείς της ζωής.

5. Δώσε χώρο στην εξερεύνηση και στην αυτονομία

Το φαγητό δεν είναι απλώς κατανάλωση για την κάλυψη των βασικών αναγκών. Είναι εμπειρία, ανακάλυψη, δημιουργικότητα. Όταν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν ενεργά – να μυρίζουν, να αγγίζουν, να επιλέγουν – τότε η σχέση τους με τις τροφές γίνεται πιο προσωπική και ουσιαστική.

Πώς να τους προσφέρεις τη δυνατότητα:

• Επιλέξτε μαζί τι θα αγοράσετε στο σούπερ μάρκετ.
• Μαγειρέψτε μαζί, αναθέτοντάς τους απλές αρμοδιότητες όπως να δώσουν σχήμα στα λαχανικά ή να ανακατέψουν τον πουρέ.
• Παίξτε με χρώματα, υφές και τρόπους σερβιρίσματος (π.χ. λαχανικά σε σχήμα αστεριού ή καρδιάς).

Η συμμετοχή αυξάνει την πιθανότητα δοκιμής νέων τροφών και μειώνει την άρνηση.

6. Χτίζοντας συναισθηματική ασφάλεια γύρω από το φαγητό στα παιδιά

Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον όπου νιώθουν ασφάλεια και αποδοχή γύρω από το φαγητό, είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν υγιείς διατροφικές συνήθειες που θα τους ακολουθούν σε όλη την ενήλικη ζωή τους. Η συναισθηματική ασφάλεια τους επιτρέπει να εξερευνούν, να κάνουν λάθη και να χτίζουν τη σχέση με το σώμα τους χωρίς φόβο, ενοχές ή ντροπή.

Μηνύματα που βοηθούν:

• «Είναι φυσικό να μη σου αρέσει κάτι. Μπορεί να το δοκιμάσουμε άλλη φορά.»
• «Το σώμα σου ξέρει πότε χόρτασε. Εμπιστεύσου το.»
• «Όλες οι τροφές έχουν θέση στο πιάτο μας. Κάποιες μας δίνουν ενέργεια, κάποιες απόλαυση – και τα δύο είναι σημαντικά.»

Η δημιουργία ενός θετικού περιβάλλοντος γύρω από το φαγητό στο σπίτι δεν απαιτεί τελειότητα. Απαιτεί συνέπεια, κατανόηση και εμπιστοσύνη. Οι γονείς έχουν τη δύναμη να χτίσουν αυτή τη σχέση με τα παιδιά, όχι με έλεγχο και πίεση, αλλά με καθοδήγηση και σεβασμό.

Δίνοντας στα παιδιά την ευκαιρία να νιώσουν αυτόνομα, ασφαλή και ελεύθερα να εκφράσουν τις ανάγκες τους, δημιουργούμε τις βάσεις για μια σχέση ζωής με τη διατροφή – μια σχέση που στηρίζεται στην ισορροπία, στη χαρά και στον σεβασμό προς το σώμα.

Αν χρειάζεστε οποιαδήποτε πληροφορία, είμαι εδώ για να σας βοηθήσω! Εσείς απλά επικοινώνησε μαζί μου εδώ!

Για να μαθαίνετε τα πάντα γύρω από την υγιεινή διατροφή ακολούθηστε με στο Instagram!