Το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ) είναι ο πιο κοινός τύπος λειτουργικής γαστρεντερικής νόσου. Ο παγκόσμιος επιπολασμός υπολογίζεται ότι είναι 10-15%, ενώ πιο πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες υποδηλώνουν ότι η εμφάνιση μπορεί να είναι χαμηλότερη (περίπου 2-6%). Το ΣΕΕ είναι πιο συχνό στις γυναίκες και, σε αντίθεση με πολλές ασθένειες, η επίπτωση μειώνεται με την ηλικία.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Τα συμπτώματα διαφέρουν μεταξύ των ασθενών και μπορούν να αλλάξουν κατά τη διάρκεια της ζωής του ατόμου. Ωστόσο, κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
• Επαναλαμβανόμενος κοιλιακός πόνος
• Φούσκωμα
• Αλλαγή στις συνήθειες του εντέρου (π.χ. δυσκοιλιότητα ή/και διάρροια)
Πως διαχειριζόμαστε το ΣΕΕ;
Το ΣΕΕ είναι τόσο διαφορετικό από άτομο σε άτομο, που κάθε ασθενής θα ανταποκρίνεται διαφορετικά σε κάθε θεραπεία. Οι διαθέσιμες θεραπείες περιλαμβάνουν:
• Φαρμακευτική διαχείριση: Φαρμακολογικοί παράγοντες όπως αντιβιοτικά, αντισπασμωδικά, αντικαταθλιπτικά, καθαρτικά και αντιδιαρροϊκά φάρμακα κ.λπ. για τη θεραπεία των συμπτωμάτων που σχετίζονται με το ΣΕΕ.
• Ψυχολογική διαχείριση: Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) και άλλες ψυχολογικές παρεμβάσεις, για τη διαχείριση της αιτίας πρόκλησης του ΣΕΕ και των συμπτωμάτων που σχετίζονται με αυτό.
• Διαιτητική διαχείριση: Η δίαιτα χαμηλή σε FODMAP είναι η πιο ευρέως εφαρμοσμένη διαιτητική θεραπεία. Μάλιστα, έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Τι είναι τα FODMAP;
Τα FODMAP (Fermentable Oligo-/Di-/Mono-Saccharides And Polyols) είναι ζυμώσιμοι ολιγο-/δι-/μονο-σακχαρίτες και πολυόλες. Είναι μία ομάδα υδατανθράκων που ο άνθρωπος δεν μπορεί να πέψει, οπότε υφίστανται ζύμωση από τον εντερικό μικροβιόκοσμο. Υπάρχουν πολλά τρόφιμα που εμπίπτουν στην κατηγορία των FODMAP και περιέχουν έναν ή περισσότερους από αυτούς τους υδατάνθρακες (π.χ. μήλα, αχλάδια, σκόρδο, κρεμμύδι, αβοκάντο, μάνγκο, κουνουπίδι, σόγια, σίκαλη κ.ά.).
Τι είναι η δίαιτα χαμηλή σε FODMAP;
Η δίαιτα χαμηλή σε FODMAP δεν είναι απλώς μια περιοριστική δίαιτα, αλλά αυτή που επιτρέπει στα άτομα να καθορίσουν ποιες τροφές μπορούν ή δεν μπορούν να ανεχθούν, επιτρέποντάς τους να ακολουθήσουν μια εξατομικευμένη διατροφή και έναν εξατομικευμένο τρόπο ζωής.
Η εφαρμογή της απαιτεί ραντεβού με διαιτολόγο με εξειδίκευση για το ΣΕΕ και τη συγκεκριμένη δίαιτα. Τα ραντεβού μπορούν να πραγματοποιηθούν με ατομικές ή ομαδικές συνεδρίες.
Η χαμηλή σε FODMAP δίαιτα περιλαμβάνει 3 στάδια:
• Περιορισμός FODMAP (συνήθως 4-8 εβδομάδες)
• Επανεισαγωγή FODMAP (συνήθως έως 10 εβδομάδες)
• Εξατομίκευση FODMAP (μακροπρόθεσμη διαχείριση της διατροφής του κάθε ασθενή)
Συγκεκριμένα, το αρχικό ραντεβού περιλαμβάνει τη φάση περιορισμού των FODMAP. Αυτή είναι μια περίοδος 4-6 εβδομάδων όπου οι ασθενείς πρέπει να περιορίσουν όλα τα FODMAP από τη διατροφή τους. Στο τέλος αυτής της περιόδου, θα πρέπει να δουν βελτίωση των συμπτωμάτων.
Στο επόμενο ραντεβού (βραχυπρόθεσμη παρακολούθηση) συζητείται η επανεισαγωγή των FODMAP. Τις επόμενες εβδομάδες οι ασθενείς αρχίζουν να επανεισάγουν, λοιπόν, τα FODMAP στη διατροφή τους. Αυτό γίνεται συστηματικά προσθέτοντας ένα τρόφιμο κάθε φορά, από μία από τις ομάδες FODMAP, πίσω στη διατροφή σε αυξανόμενες ποσότητες. Αυτό επιτρέπει στους ασθενείς να προσδιορίσουν την ουδό των συμπτωμάτων τους για καθένα από τα FODMAP.
Με τον καιρό αυτό θα επιτρέψει στους ασθενείς να εξατομικεύσουν τη διατροφή τους, να προσθέσουν ξανά τα FODMAP που δεν προκαλούν συμπτώματα και να μειώσουν ή να εξαλείψουν εκείνα που προκαλούν, για να διατηρήσουν τον έλεγχο των συμπτωμάτων διατηρώντας παράλληλα μια διατροφικά επαρκή δίαιτα.
Ποια τρόφιμα περιέχουν FODMAP και ποια όχι;
Ζωικά τρόφιμα:
Κρέας: Τα κρέατα, τα πουλερικά, τα ψάρια και τα θαλασσινά δεν περιέχουν FODMAP, οπότε μπορούν να καταναλωθούν άφοβα. Προσοχή χρειάζεται σε τρόφιμα με κρέατα ή ψάρια, που έχουν παρασκευαστεί μαζί με τρόφιμα που περιέχουν FODMAP, όπως κάποια φρούτα και λαχανικά.
Γαλακτοκομικά: Τα γαλακτοκομικά τρόφιμα ιδιαίτερα το γάλα, το γιαούρτι και τα φρέσκα τυριά έχουν λακτόζη, η οποία ανήκει στα FODMAP. Επομένως, όλα αυτά τα τρόφιμα, καθώς και παρασκευές με αυτά, απαγορεύονται κατά τη δίαιτα χαμηλή σε FODMAP, αλλά επιτρέπονται επιλογές αυτών χωρίς λακτόζη. Επίσης, επιτρέπονται το κεφίρ, η σαντιγί, το παγωτό και το ρόφημα σοκολάτας, αλλά μόνο 1 μικρή μερίδα τη φορά (κεφίρ: 1 κ.σ., σαντιγί: 2 κ.σ., παγωτό: 1 μικρή μπάλα, σοκολάτα: 30 γραμμάρια).
Δημητριακά:
Αποφεύγουμε προϊόντα ολικής άλεσης, γιατί περιέχουν φρουκτάνες
(ένα είδος FODMAP) και αντίθετα επιλέγουμε λευκά επεξεργασμένα προϊόντα όπως λευκό ψωμί, φρυγανιές, παξιμάδα, μακαρόνια, ρύζι, ρυζογκοφρέτες, καλαμπογκοφρέτες κτλ.
Φυτικά τρόφιμα:
Φρούτα και Λαχανικά: Πολλά φρούτα και λαχανικά περιέχουν φρουκτόζη και φρουκτάνες, επομένως πολλά από αυτά δεν μπορούν να καταναλωθούν κατά τη χαμηλή σε FODMAP δίαιτα. Παρ’ όλα αυτά, κάποια φρούτα μπορούν να καταναλωθούν ελεύθερα, ενώ κάποια άλλα μπορούν να καταναλωθούν σε συγκεκριμένη ποσότητα (βλ. Πίνακα).
Ξηροί καρποί: Οι περισσότεροι είναι ανεκτοί σε μέτριες ποσότητες (π.χ. μία χούφτα), με εξαίρεση τα κάσιους και τα φιστίκια.
Όσπρια: Τα όσπρια περιέχουν γαλακτο-ολιγοσακχαρίτες, οι οποίοι ανήκουν στα FODMAP, επομένως, μπορούν να καταναλωθούν, άλλα μόνο σε μικρές ποσότητες περίπου 50 γραμμάρια.
Φυτικά υποκατάστατα γαλακτοκομικών: Για τα ροφήματα καρπών, το φυτικό γιαούρτι και τα φυτικά τυριά επιτρέπεται μόνο 1 μερίδα τη φορά (ροφήματα καρπών περίπου ½ φλιτζάνι, φυτικό γιαούρτι περίπου ½ κεσεδάκι και φυτικά τυριά περίπου 30-40 γραμμάρια).
Ροφήματα: Αποφεύγονται ροφήματα όπως τσάι, χαμομήλι, αλκοολούχα ποτά όπως το ρούμι ή τα κοκτέιλ, ενώ ροφήματα καρπών ή τσάι κομπούτσα επιτρέπονται μόνο σε μικρές ποσότητες (περίπου ½ φλιτζάνι).
Γλυκαντικές ουσίες:
Γλυκαντικές ουσίες όπως το μέλι και η αγαύη περιέχουν φρουκτόζη οπότε πρέπει να αποφεύγονται. Γλυκαντικά όπως πολυόλες είναι επίσης FODMAP που βρίσκονται σε πολλά αφεψήματα χωρίς θερμίδες ή γλυκά χωρίς ζάχαρη, οπότε χρειάζεται ανάγνωση ετικετών για τον εντοπισμό τους. Πολυόλες μπορούν ακόμη να βρεθούν και σε πρωτεϊνικά συμπληρώματα (π.χ. σε πρωτεΐνη ορού γάλακτος).
Πίνακας Τροφίμων: Ομάδες τροφίμων που χρήζουν προσοχής κατά τη δίαιτα χαμηλή σε FODMAP.
