Τα αφεψήματα είναι ροφήματα που προκύπτουν από τον βρασμό φυτών ή βοτάνων για τη διάλυση των χημικών τους ουσιών. Τα αφεψήματα όπως και τα εκχυλίσματα είναι παρόμοια ροφήματα. Η διαφορά τους είναι ότι τα αφεψήματα προκύπτουν από βρασμό σκληρών μερών των φυτών, όπως ρίζες, σπόρους και μπαχαρικά (π.χ. κανέλα, γαρίφαλο) για τουλάχιστον 10 λεπτά, ενώ τα εκχυλίσματα προκύπτουν από βρασμό μαλακών μερών των φυτών, όπως φύλλα (π.χ. δυόσμου, μέντας), λουλούδια (π.χ. χαμομηλιού), βλαστάρια και φλούδες εσπεριδοειδών για 5 συνήθως λεπτά.
Μερικά από τα πιο γνωστά και ευεργετικά αφεψήματα στον ελληνικό χώρο είναι το τσάι (μαύρο, πράσινο, τσάι του βουνού), ο κρόκος Κοζάνης, το χαμομήλι, το φασκόμηλο, το τίλιο, η λουίζα, η ματζουράνα, το μελισσόχορτο, η μέντα και ο δυόσμος.

Κρόκος Κοζάνης:

Ο κρόκος Κοζάνης θεωρείται ένα από τα πιο πολύτιμα μπαχαρικά και καλείται ως το ‘’καμάρι’’ της Ελλάδας.

Αρχικά, αξίζει να αναφερθεί ότι ο Κρόκος Κοζάνης είναι κωμόπολη σε απόσταση 5χλμ από την πόλη της Κοζάνης, η οποία είναι η μοναδική κροκοκαλλιεργούμενη περιοχή στην Ελλάδα. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια γίνεται συστηματική καλλιέργεια του φυτού και εξάγεται σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο.

Δεν είναι τυχαίο το ότι η Κλεοπάτρα το χρησιμοποιούσε στα καλλυντικά της! Φυτεύεται κάθε καλοκαίρι και το φθινόπωρο οι κάτοικοι της περιοχής αφαιρούν με το χέρι τα πολύτιμα στίγματα του λουλουδιού και τα αποξηραίνουν προσεκτικά για να γίνουν τα βαθυκόκκινα λεπτά νήματα. Χρειάζονται 50.000 περίπου στίγματα για να προκύψουν 100 γραμμάρια κόκκινου κρόκου! Για αυτό και είναι από τα ακριβότερα μπαχαρικά στον κόσμο, αλλά και το καλύτερο ποιοτικά.

Το ελληνικό σαφράν εκτός από την νοστιμιά που χαρίζει στο φαγητό, περιέχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα κύρια θεραπευτικά συστατικά του είναι η πικροκροκίνη και η κροκίνη. Περιέχει επίσης βιταμίνη Β12,  λυκοπίνη, ζεαξανθίνη,  α-β καροτένιο καθώς και βιταμίνη C, σίδηρο, κάλιο και μαγνήσιο.

Τα οφέλη του κρόκου Κοζάνης στην υγεία ποικίλουν. Ενδεικτικά, οι επιστήμονες έχουν επισημάνει τις αντιγηραντικές, τις αντιοξειδωτικές και τις αντικαρκινικές του ιδιότητες. Ακόμη, βελτιώνει καρδιομεταβολικούς παράγοντες (αρτηριακή πίεση, δυσλιπιδαιμία, αθηρωμάτωση), ενισχύει την εγκεφαλική λειτουργία και τη μνήμη και ανακουφίζει από πόνους (στομαχόπονο, πόνους των νεφρών, πόνους περιόδου).

Προσθέτοντας τον κρόκο Κοζάνης στην καθημερινή μας διατροφή, μπορούμε να έχουμε μία καλύτερη ζωή γεμάτη υγεία!

Τσάι του βουνού:

Το τσάι του βουνού ή Σιδερίτης είναι ένα πολύ δημοφιλές βότανο στις χώρες της Μεσογείου.Έχει ευεργετικές επιδράσεις, στα αναπνευστικά προβλήματα, τα κρυολογήματα την δυσπεψία και σε άλλες γαστρεντερικές διαταραχές. Επίσης, έχει αντιφλεγμονώδεις, αναλγητικές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες όπως και το πράσινο τσάι.

Χαμομήλι:

Το χαμομήλι έχει ηρεμιστικές, τονωτικές, αντισηπτικές και εντομοκτόνες ιδιότητες. Επίσης, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθάει έναντι της αυπνίας, της φλεγμονής και δερματικών προβλημάτων.

Φασκόμηλο:

Το φασκόμηλο είναι πολύ διαδεδομένο στην χώρα μας, αφού βρίσκεται σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας κυρίως σε ξηρούς και πετρώδεις τόπους.

Έχει αντισηπτικές, αποχρεμπτικές και σπασμολυτικές ιδιότητες. Βοηθάει τη λειτουργία της καρδιάς, του στομάχου. Χρησιμοποιείται κατά των νευραλγιών ή της έντονης εφίδρωσης.

Συστήνεται η χρήση του με μέτρο, γιατί μπορεί να προκύψει δηλητηρίαση σε πολύ μεγάλη κατανάλωση. Ακόμη, καλό θα είναι να αποφεύγεται στην εγκυμοσύνη, τον θηλασμό, τη βρεφική και παιδική ηλικία.

Τίλιο:

Μεταξύ άλλων, έχει ηρεμιστική, χαλαρωτική, διουρητική δράση, και δρα επίσης σαν σπασμολυτικό ή εφιδρωτικό.

Αυτό το ρόφημα δεν συνιστάται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης αλλά και του θηλασμού λόγω των υψηλών επιπέδων πτητικών ενώσεων που περιέχει.

Λουίζα:

Η λουίζα είναι φαρμακευτικό και αρωματικό φυτό με πολλές χρήσεις από τη μαγειρική έως τον καλλωπισμό. Χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση πόνων, ενώ θεωρείται ότι βοηθάει σε μυϊκούς σπασμούς, πόνο στο στομάχι, κράμπες εμμηνόρροιας, άγχος και στον πυρετό.

Ματζουράνα, μέντα, θυμάρι:

Η Μαντζουράνα είναι φυτό συγγενικό της ρίγανης με πολλές παραφυάδες και μικρά μυρωδάτα φύλλα. Στην αρχαιότητα το θεωρούσαν ως το βότανο της ευτυχίας. Η ματζουράνα δεν θα πρέπει να καταναλώνεται κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης και θηλασμού.

Η μέντα χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα ως σήμερα ως αρωματικό στη μαγειρική, την οινοποιία και στη φαρμακοποιία

Οι ιδιότητες της ματζουράνας, της μέντας και του θυμαριού παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες: Βοηθούν το πεπτικό σύστημα και την πέψη, έχουν αντιοξειδωτική, ηρεμιστική και αποχρεμπτική δράση.

Μελισσόχορτο:

Το μελισσόχορτο ανήκει στην οικογένεια της μέντας. Πιστεύεται ότι έχει αντιγηραντική δράση. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία προβλημάτων του γαστρεντερικού σωλήνα, του νευρικού συστήματος, του ήπατος και της χολής, αλλά και για την αντιμετώπιση του άγχους, της κατάθλιψης και της υπερέντασης.

Δυόσμος:

Ο δυόσμος έχει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση, βοηθά στο αναπνευστικό, το γαστρεντερικό σύστημα, τη στοματική υγιεινή και την ψυχική υγεία. Δεν θα πρέπει να καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες καθώς τότε έχει τοξική δράση, οπότε συνήθως αποφεύγεται στην εγκυμοσύνη και τον θηλασμό, τη βρεφική ή παιδική ηλικία.

Εγκυμοσύνη:

Στην εγκυμοσύνη καλό θα είναι να αποφεύγεται η κατανάλωση αφεψημάτων από ματζουράνα, φασκόμηλο, τίλιο, λουίζα και δυόσμο.

Ακόμη, επειδή και το τσάι έχει καφεΐνη δεν θα πρέπει να καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες (όχι περισσότερα από 2-3 φλιτζάνια/ημέρα).

Για τα περισσότερα βότανα δεν υπάρχουν επαρκείς μελέτες σχετικά με τις θεραπευτικές δράσεις και τις παρενέργειες τους, συνεπώς κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σίγουρα θα πρέπει να αποφεύγεται η κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής με βότανα. Ακόμη, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού συνιστάται η κατανάλωση αφεψημάτων να είναι μέτρια (2-3 φλιτζάνια/ημέρα) και επιλεκτική από βότανα όπως μελισσόχορτο, τζίντζερ, φλούδα εσπεριδοειδών, φλούδα πορτοκαλιού και τριαντάφυλλο.

Βιβλιογραφία:

Stavric B, Klassen R, Watkinson B, Karpinski K, Stapley R, Fried P. Variability in caffeine consumption from coffee and tea: possible significance for epidemiological studies. Food Chem Toxicol. 1988 Feb;26(2):111-8.

Mhatre S, Srivastava T, Naik S, Patravale V. Antiviral activity of green tea and black tea polyphenols in prophylaxis and treatment of COVID-19: A review. Phytomedicine. 2021 May;85:153286.

Chandrasekara A, Shahidi F. Herbal beverages: Bioactive compounds and their role in disease risk reduction – A review. J Tradit Complement Med. 2018 Aug 9;8(4):451-458.

Boros K, Jedlinszki N, Csupor D. Theanine and Caffeine Content of Infusions Prepared from Commercial Tea Samples. Pharmacogn Mag. 2016;12(45):75-79.

Ομάδα Dietitian’s Diary