Τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης;
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης (ΣΔΚ) είναι σήμερα η πιο κοινή ιατρική επιπλοκή κατά την εγκυμοσύνη. Στον ΣΔΚ, παρατηρούνται υψηλές τιμές γλυκόζης αίματος κατά την εγκυμοσύνη, σε γυναίκες που προ εγκυμοσύνης είχαν φυσιολογικές τιμές γλυκόζης αίματος. Συνήθως μετά την εγκυμοσύνη τα επίπεδα γλυκόζης επανέρχονται εντός των φυσιολογικών ορίων. Η υπεργλυκαιμία παρατηρείται συνήθως στο τέλος του 2ου ή τις αρχές του 3ου τριμήνου. Τα κατώφλια για την υπεργλυκαιμία, δηλαδή οι τιμές γλυκόζης αίματος πάνω από τις οποίες ορίζεται ο ΣΔΚ δεν είναι ίδιες παγκοσμίως.
Ο ΣΔΚ αυξάνει τον κίνδυνο μακροχρόνιων επιπλοκών, συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας, του μειωμένου μεταβολισμού της γλυκόζης και της καρδιαγγειακής νόσου, τόσο στη μητέρα όσο και στο βρέφος.

Πως προκαλείται ο ΣΔΚ;
Οι έγκυες γυναίκες αναπτύσσουν σταδιακά αντίσταση στην ινσουλίνη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εξασφαλίζοντας έτσι επαρκή παροχή θρεπτικών συστατικών για το αναπτυσσόμενο έμβρυο. Για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών νηστείας της εγκυμοσύνης, η βασική ενδογενής παραγωγή γλυκόζης (κυρίως ηπατική) αυξάνεται κατά 30% σε υγιείς έγκυες γυναίκες μέχρι το τέλος της κύησης, παρά τη σημαντική αύξηση των επιπέδων ινσουλίνης νηστείας.
Σε γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη κύησης, η αντίσταση στην ινσουλίνη οδηγεί σε υπεργλυκαιμία. Συγκεκριμένα, οι μεταβολικές ανωμαλίες που υποκρύπτουν τον ΣΔΚ περιλαμβάνουν αυξημένη αντίσταση στην ινσουλίνη και κάποια βλάβη στα β-κύτταρα του παγκρέατος. Αυτά τα ελαττώματα πιθανότατα υπάρχουν πριν από τη σύλληψη σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά σε πληθυσμούς με υψηλά ποσοστά διαβήτη και παχυσαρκίας. Ωστόσο, είναι συνήθως σχεδόν εξ ολοκλήρου ασυμπτωματικά και γενικά ανιχνεύονται μόνο λόγω των εκτεταμένων δοκιμών των επιπέδων γλυκόζης που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης πραγματοποιούνται μεταβολικές προσαρμογές οι οποίες στρεσάρουν τα πιθανότατα ήδη επιβαρυμένα β-κύτταρα.

Ποιες γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ΣΔΚ;
Οι γυναίκες που έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ΣΔΚ είναι αυτές που έχουν υπερβάλλον βάρος ή είναι παχύσαρκες, είναι μεγαλύτερης ηλικίας, είχαν εμφανίσει ΣΔΚ σε προηγούμενη εγκυμοσύνη, έχουν οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2. Επίσης, και η εθνικότητα ανήκει στους κύριους παράγοντες κινδύνου για τον ΣΔΚ.

Πως γίνεται η διάγνωση;
Αν και τα κατώφλια για την υπεργλυκαιμία, δηλαδή οι τιμές γλυκόζης αίματος πάνω από τις οποίες ορίζεται ο ΣΔΚ, δεν είναι ίδια παγκοσμίως, οι περισσότερες χώρες, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ακολουθούν τις οδηγίες της Διεθνούς Ένωσης για τον Διαβήτη και την Εγκυμοσύνη (International Association of the Diabetes and Pregnancy Study Groups-IADPSG).
Συγκεκριμένα, η διάγνωση ΣΔΚ πραγματοποιείται συνήθως με τη χρήση της Δοκιμασίας Ανοχής Γλυκόζης από το στόμα (OGTT- Oral Glucose Tolerance Test), η οποία πραγματοποιείται στις 24-28 εβδομάδες κύησης, με συγκεκριμένα κατώφλια.

Πως αντιμετωπίζεται;
Για την αντιμετώπιση του ΣΔΚ, γίνεται τροποποίηση της διατροφής και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας (π.χ. περπάτημα, ποδήλατο, κολύμπι), έτσι ώστε να υπάρχει ομαλή αύξηση της γλυκόζης αίματος μεταγευματικά.
Σε ένα μικρό ποσοστό των γυναικών μπορεί να μην επιτευχθεί φυσιολογική γλυκαιμία, επομένως τότε χρησιμοποιούνται από του στόματος υπογλυκαιμικοί παράγοντες -κυρίως η μετφορμίνη και η γλιβενκλαμίδη (γλυβουρίδη)- ή/και η ινσουλίνη.

Πως πρέπει να προσαρμόζεται η διατροφή;

Η διατροφή πρέπει να περιέχει επαρκή μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά συστατικά, να περιορίζει τις μεταγευματικές ακραίες αυξομειώσεις της γλυκόζης και να αποτρέπει την υπερβολική αύξηση βάρους της μητέρας κατά την κύηση. Η συνιστώμενη δίαιτα είναι παρόμοια με μια κλασική διαβητική δίαιτα, περιλαμβάνει κυρίως υδατάνθρακες χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη και συχνά κατανέμει την ημερήσια πρόσληψη θερμίδων σε τρία κύρια γεύματα και 2-4 σνακ.
Υδατάνθρακες:
Η γλυκόζη είναι η κύρια θρεπτική ουσία που προάγει την ανάπτυξη του εμβρύου, αν και πολλά θρεπτικά συστατικά, όπως τα λιπίδια και τα αμινοξέα, επηρεάζουν επίσης την ανάπτυξη. Επομένως, για να εξασφαλιστεί επαρκής εμβρυϊκή ανάπτυξη και εγκεφαλική ανάπτυξη και λειτουργία, το Ινστιτούτο Ιατρικής (IOM- Institute of Medicine) συνιστά μια δίαιτα με τουλάχιστον 175g υδατανθράκων ημερησίως. Όσον αφορά τα σάκχαρα, συστήνεται η πρόσληψή τους να μην υπερβαίνει το 25% της ενέργειας.
Πρωτεΐνες:
Τα τρέχοντα στοιχεία δείχνουν ότι η αυξημένη πρόσληψη φυτικών πρωτεϊνών, άπαχου κρέατος και ψαριού και η μειωμένη πρόσληψη κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος είναι ευεργετική για τη θεραπεία του ΣΔΚ και μπορεί να βελτιώσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη.
Λίπος:
Στις γυναίκες με ΣΔΚ μπορεί να συνιστάται η πρόσληψη λίπους να είναι ίση με 20–35% της ενέργειας. Η πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών θα πρέπει να είναι περιορισμένη και θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη διασφάλιση επαρκούς πρόσληψης ω-3 λιπαρών οξέων.
Βιταμίνες και ιχνοστοιχεία:
Οι γυναίκες με ΣΔΚ δεν έχουν διαφορετικές ανάγκες σε βιταμίνες και ιχνοστοιχεία σε σύγκριση με τις υπόλοιπες εγκύους. Στην εγκυμοσύνη, οι συστάσεις προτείνουν συμπλήρωμα με φυλλικό οξύ, βιταμίνη D και σίδηρο. Οποιαδήποτε ανάγκη για ασβέστιο πρέπει να βασίζεται στην πρόσληψη γαλακτοκομικών προϊόντων. Οποιοδήποτε άλλο θρεπτικό συστατικό θα πρέπει να χορηγείται εξατομικευμένα σε περίπτωση έλλειψης.

Διατροφή στον Διαβήτη Κύησης:

Οι οδηγίες για τη διατροφή της εγκύου με διαβήτη κύησης δεν διαφέρουν σε σύγκριση με τις οδηγίες για τους υγιείς. Βαρύτητα πρέπει να δοθεί στην ποιότητα των λιπαρών, με αποφυγή τρανς λιπαρών, μειωμένη πρόσληψη κορεσμένων (πχ. βούτυρο, αλλαντικά, λίπος κρέατος) και αυξημένη πρόσληψη ακόρεστων λιπαρών (πχ. ψάρι, ελαιόλαδο, ξηροί καρποί, αβοκάντο). 

Η σωστή κατανομή υδατανθράκων μέσα στη μέρα, με κατάλληλους συνδυασμούς για την πιο ομαλή αύξηση του σακχάρου στο αίμα, συνδυάζονται με πηγές καλών λιπαρών ή/και πρωτεΐνης, με τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη και υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες. Συγκεκριμένα,

1. Κανέλα, πέρα από τις ευεργετικές ιδιότητες, η κανέλα, μπορεί να μειώσει τα επίπεδα γλυκόζης. Ενδεικτικοί τρόποι ένταξης της κανέλας είναι στο πρωινό γεύμα, στα φρούτα, ροφήματα, γλυκά και smoothies.
2. Πρωτείνη, σε συνδυασμό με τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, κοτόπουλο με πατάτα στο φούρνο, φέτα με καρπούζι, γιαούρτι με φρούτα.
3. Λίπος, για την επίτευξη χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη προτιμάται αντί για σκέτη πατάτα να προστίθεται λάδι, αντί για σκέτους ξηρούς καρπούς να προσθέσουμε και φρούτο.
4. Λεμόνι

Ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων, χωρίς να δημιουργήσει στερήσεις και περιορισμούς, έχοντας ως στόχο το καλύτερο αποτέλεσμα.

Βιβλιογραφία:
International Association of Diabetes and Pregnancy Study Groups Consensus Panel, Metzger BE, Gabbe SG, Persson B, Buchanan TA, Catalano PA, Damm P, Dyer AR, Leiva Ad, Hod M, Kitzmiler JL, Lowe LP, McIntyre HD, Oats JJ, Omori Y, Schmidt MI. International association of diabetes and pregnancy study groups recommendations on the diagnosis and classification of hyperglycemia in pregnancy. Diabetes Care. 2010 Mar;33(3):676-82.
Martis R, Crowther CA, Shepherd E, Alsweiler JM, Downie MR, Brown J. Treatments for women with gestational diabetes mellitus: An overview of Cochrane systematic reviews. Cochrane Database Syst. Rev. 2018, 8, CD012327.
McIntyre HD, Catalano P, Zhang C, Desoye G, Mathiesen ER, Damm P. Gestational diabetes mellitus. Nat Rev Dis Primers. 2019 Jul 11;5(1):47.
Poel Y, Hummel P, Lips P, Stam F, Van Der Ploeg T, Simsek S. Vitamin D and gestational diabetes: A systematic review and meta-analysis. Eur. J. Intern. Med. 2012, 23, 465–469.
Rasmussen L, Poulsen CW, Kampmann U, Smedegaard SB, Ovesen PG, Fuglsang J. Diet and Healthy Lifestyle in the Management of Gestational Diabetes Mellitus. Nutrients. 2020 Oct 6;12(10):3050.
World Health Organization. Diagnostic Criteria and Classification of Hyperglycaemia First Detected in Pregnancy (WHO Press, Geneva, 2013).
Zhu Y & Zhang C. Prevalence of gestational diabetes and risk of progression to type 2 diabetes: a global perspective. Curr. Diab. 2016 Rep. 16, 7.