Πως χρησιμοποιείται το φαγητό σαν ανταμοιβή;

Η χρήση του φαγητού ως ανταμοιβή συμβαίνει όταν ένα παιδί ακολουθεί μια καλή συμπεριφορά, οπότε ανταμείβεται με ένα είδος τροφής, το οποίο τις περισσότερες φορές έχει μικρή έως καθόλου θρεπτική αξία. Τα τρόφιμα που συνήθως δίνονται ως ανταμοιβές είναι λιχουδιές, οι οποίες είναι πλούσιες σε πρόσθετη ζάχαρη, κορεσμένα και trans λιπαρά, όπως πατατάκια, γλυκά, σοκολάτα και ανθρακούχα ποτά. Αυτοί οι τύποι τροφίμων αναφέρονται συχνά ως «κακά» ή «ανθυγιεινά» τρόφιμα, καθώς στερούνται θρεπτικής αξίας.

Όμως, μέσω ενός φαινομένου που στην ψυχολογία αποκαλείται «θετική ενίσχυση», μόλις ένα παιδί ανταμειφθεί για την καλή του συμπεριφορά, συνδέει τη δράση με την ανταμοιβή και αυτό το παρακινεί να το κάνει πιο συχνά.

Γιατί πρέπει να αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε το φαγητό ως ανταμοιβή και να επισημαίνουμε τα τρόφιμα ως καλά ή κακά;

Η συνεχής επιβράβευση ενός παιδιού με ορισμένες τροφές για κάποια καλή συμπεριφορά, μπορεί να το οδηγήσει στην υπερκατανάλωση τροφών με μικρή έως καθόλου θρεπτική αξία. Αυτό μπορεί να αυξήσει το βάρος και τα νοσήματα που σχετίζονται με αυτό (π.χ. διαβήτης τύπου 2, καρδιαγγειακές παθήσεις). Ακόμη, τα «απαγορευμένα» τρόφιμα μπορεί να γίνουν πιο ελκυστικά και ένα παιδί (ή ένας ενήλικας) μπορεί να αρχίσει να προτιμά αυτά τα «απαγορευμένα» ή «κακά» τρόφιμα, από τα πιο υγιεινά ή «καλά» τρόφιμα, τα οποία έχουν περισσότερη θρεπτική αξία. Το φαγητό ως ανταμοιβή μπορεί επίσης να διαταράξει την ικανότητα ενός ατόμου να κατανοεί τα εσωτερικά του σημάδια πείνας και να ρυθμίζει το φαγητό του και αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας ανθυγιεινής εξάρτησης από το φαγητό ως τρόπο επίλυσης προβλημάτων στην ενήλικη ζωή.

Έτσι, η επισήμανση των τροφίμων ως «καλών» ή «κακών» μπορεί να προκαλέσει σύγχυση για τα παιδιά, ειδικά εάν ανταμείβονται με κάτι που περιγράφεται ως «κακό» για την καλή συμπεριφορά τους. Η τοποθέτηση των τροφίμων σε αυτές τις δύο κατηγορίες θα πρέπει να αποφεύγεται, καθώς, εάν σε ένα παιδί δοθεί λιχουδιά για να φάει ένα λαχανικό, αυτό μπορεί να ενισχύσει την ιδέα ότι τα «καλά» τρόφιμα δεν είναι τόσο ελκυστικά όσο τα «κακά».

Συμβουλές για το τι μπορούμε να κάνουμε

Αντί να επισημαίνουμε τα τρόφιμα ως «καλά» ή «κακά», «απαγορευμένα» ή «επιτρεπόμενα» μπορούμε να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να μιλήσουμε για αυτά και για το πόσο θρεπτικά είναι. Τρώμε θρεπτικά τρόφιμα επειδή είναι γεμάτα με θρεπτικά συστατικά και λόγω των θετικών οφελών για την υγεία που συνδέονται με αυτά. Για όλα τα τρόφιμα, στόχος μας είναι να τρώμε προσεκτικά και με μέτρο, επειδή τα απολαμβάνουμε, και όχι γιατί τα βλέπουμε ως ανταμοιβή.

Πολλά άλλα πράγματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ανταμοιβή για την καλή συμπεριφορά, όπως φαίνεται παρακάτω. Μάλιστα, η βιβλιογραφία έχει βρει θετικά αποτελέσματα όταν οι γονείς χρησιμοποιούν κίνητρα που δεν βασίζονται σε τρόφιμα (π.χ. ένα παιχνίδι με την οικογένεια).

Μερικά κίνητρα για καλή συμπεριφορά που δεν βασίζονται σε τρόφιμα:

• Διαβάστε μαζί ένα βιβλίο
• Δείτε κάποια αγαπημένη τους ταινία
• Δοκιμάστε τη χειροτεχνία π.χ. βιβλία ζωγραφικής
• Χτίστε ένα κρησφύγετο μέσα στο σπίτι (ή έξω στον κήπο ή την αυλή)
• Παίξτε το αγαπημένο τους παιχνίδι
• Πηγαίντε μία βόλτα για περπάτημα σε κάποιο πάρκο
• Σχεδιάστε ένα ταξίδι σε κάποια παραλία ή στο δάσος